Kao veliki ljubitelj arhitekture i umetnosti, Njegovo veličanstvo kralj Aleksandar Prvi izgradio je ličnim sredstvima Dvorski kompleks, dragulj istorijskog nasleđa Srbije, koji čine dva stilski i idejno različita dvorska zdanja – Kraljevski i Beli dvor, kao i dvorski park – remek-delo pejzažne arhitekture.
Kraljevski dvor kao najdominantniji objekat na prostoru Dvorskog kompleksa, bio je dom kraljevske porodice od 1929. godine kada je gradnja privedena kraju. Zamisao o podizanju novog vladarskog doma i njegovom izmeštanju iz centra grada u mirnije okruženje potekla je od kralja Aleksandra I Karađorđevića lično, neposredno uoči njegovog venčanja s rumunskom princezom Marijom, 1922. godine.
Za lokaciju svoje porodične kuće, kralj je odabrao najviši breg Dedinja, koji je istovremeno i izolovan, ali i dominantan u široj vizuri Beograda. Kraljevski dvor objedinjuje elemente srpsko-vizantijske arhitekture, balkanske varoške kuće i evropske aristokratske vile. Glavni arhitekta bio je Živojin Nikolić, koji se znatno oslanjao na svoje kolege – Nikolaja Krasnova i Viktora Lukomskog – emigrante iz Rusije koji su posle Oktobarske revolucije, uz blagoslov kralja Aleksandra I, u Srbiji našli sigurno utočište.
„Dvorski kompleks je već 21 godinu otvoren za posetioce. Ono što posetioci mogu da vide kod nas, svakako jeste obilazak Kraljevskog dvora, crkva Sv. Andreja Prvozvanog, koja je povezana sa Kraljevskim dvorom, a kasnije se ide i do Belog dvora. Posetioci će moći da vide dva prelepa istorijska zdanja i da se upoznaju sa nacionalnom istorijom s početka 20. veka. Posetioci mogu da čuju razne pojedinosti vezane za privatni život kraljevske porodice, da se upoznaju sa prostorijama u kojima su oni boravili, a takođe i da vide dvorsku umetničku kolekciju“, navodi Milica Marčić, vodič u Dvorskom kompleksu.
Kao veliki poštovalac umetnosti i mecena, Kralj Aleksandar I se brižno bavio stvaranjem dvorske umetničke kolekcije za koju je od ličnih sredstava kupovao dela domaćih autora i starih evropskih majstora. Odluke o otkupu umetničkih dela za Kraljevski dvor donosio je isključivo kralj Aleksandar I, ali zbirka evropske umetnosti ne bi imala današnje obličje bez učešća kneza Pavla. Njegova kolekcionarska interesovanja i kontakti sa galeristima, muzejima i trgovcima umetninama omogućila su mu da bude odlučujuća ličnost u formiranju zbirke. Tako se u Dvorskoj kolekciji nalazi i dve slike Nikole Pusena, dragulji beogradskog kulturnog blaga.
Slika Venera i Adonis, Nikole Pusena, iz Umetničke kolekcije Dvorskog kompleksa na Dedinju, datovana u 1624. godinu, nosi sve elemente njegovog ranog opusa, a pažljivo odabrana tema inspirisana je Ovidijevim Metamorfozama.
„U Plavom salonu se nalazi slika čuvenog baroknog umetnika Nikole Pusena, a prikazuje Veneru i Adonisa. Veoma je interesantno da napomenem da je bila deo Dvorske kolekcije i pre Drugog svetskog rata, ali nažalost sama umetnina je pretrpela oštećenje pogrešnom restauracijom, što se na slici može primetiti u odnosu glave i tela“, napominje Milica Marčić.
Pored 35.000 naslova na različitim jezicima, Dvorska biblioteka smeštena u Kraljevskom dvoru baštini još jednu dragocenost – globus Vićenca Kornelija iz 18. veka, koji je kralj Aleksandar I Karađorđević dobio na poklon 1932. godine, ali nažalost ime darodavca nije zabeleženo.
„Interesantno je da su na globusu prikazana sazvežđa, a ne kontinenti. Nažalost, kako u našoj istoriji, svako umetničko delo mora biti oštećeno, pa je tako i ovaj globus oštećen tokom NATO bombardovanja 1999. godine kada je došlo do obrušavanja stakla, te se na njemu mogu videti trajna oštećenja“, dodaje Marčićeva.
Kralj Aleksandar I Karađorđević ubijen je u atentatu u Marseju, 9. oktobra 1934. godine, prilikom zvanične posete Francuskoj. Godinu dana nakon atentata Francuska je predala Jugoslaviji predmete koji su bili u vezi sa ovim događajem. Dok je automobile „delaž D8” neslavno završio dolaskom nove vlasti i režima 1945. godine, zastava koja se na njemu nalazila tog kobnog dana, danas se čuva u Dvorskom kompleksu na Dedinju.
„Automobil je nakon isporučenja Jugoslaviji bio izložen u Vojnom muzeju u Beogradu, gde se nalazio do 1941. godine, početkom Drugog svetskog rata on biva sakriven. Nakon Drugog svetskog rata automobil u kome je ubijen suveren Kraljevine Jugoslavije nova vlast koristila je za druge svrhe – kao transportno vozilo za prevoz namirnica, čak i pomija tako što mu je bila priključena prikolica. Budući da delova za „delaž” na jugoslovenskom tržištu nije bilo, jedina sudbina tog automobila bila je da propadne. Sačuvani su samo njegovi farovi koji se danas nalaze Muzeju automobila u Beogradu. Zajedno sa automobilom vraćena je i zastava. Zastava je doneta nakon povratka porodice Karađorđević u Srbiju 2001. godine i postavljena je u nekadašnji privatni kabinet kralja Aleksandra, a danas privatni kabinet njegovog unuka prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića. Na zastavi ne postoje tragovi atentata na kralja Aleksandra. Na njoj se može videti grb Kraljevine Jugoslavije“, zaključila je naša sagovornica.
Organizacija redovnih tura obilazaka Dvorskog kompleksa na Dedinju u saradnji sa Turističkom organizacijom Beograda tradicionalno se nastavlja radnim danima i subotom od aprila do novembra.
(RTS)