Kasoni u prevodu sa italijanskog jezika znači velika kutija, a postepeno je pojmovno sužen kao naziv za veliku luksuzno dekorisanu i oslikanu drvenu škrinju koja je korišćena tokom svadbenih procesija i predstavljala bitan segment privatnog prostora porodice u doba renesanse. Centar proizvodnje kasona bila je Firenca, mada su radionice na glasu postojale u Sijeni i Veneciji.
U Zlatnom salonu Kraljevskog dvora na Dedinju sačuvano je nekoliko vrednih predmeta iz epohe renesanse čija je popularnost bila primetna i u enterijerima evropskih dvorova tog vremena. Među njima su i luksuzno ornamentisani kasoni koji su, bez sumnje, došli na Kraljevski dvor u vreme formiranja inicijalne kolekcije, što potvrđuju i retko sačuvani fotografski snimci.
„Kasoni su u vreme kada su nastali, u 15. veku u Italiji, služili kao svadbena sprema, od kojih je jedan bio namenjen za mladu, drugi za mladoženju. Iznutra su prikazani portreti mlade i mladoženje. Tačnije, ovo su baš specifični kasoni, jedan prikazuje mladu iz porodice Freskobaldi, a drugi mladoženju iz porodice Nazi. Sa spoljne strane možete videti scene iz čuvene bitke Aleksandra Velikog, to je bitka kod Granika“, objašnjava Milica Marčić, vodič u Dvorskom kompleksu.
Kralj Aleksandar je nakon Velikog rata, zbog pobede srpske vojske u tom ratu i kao veliki vojskovođa, baš upoređivan sa Aleksandrom Makedonskim.
„Ono što je interesantno i zašto mi smatramo da ih je kralj Aleksandar I dobio kao poklon isključivo za venčanje, je zato što su dva kasona stigla u paru, jer je jedan namenjen za mladu, a drugi za mladoženju. Nažalost, ne zna se autor ova dva kasona, samo znamo da su nastali u Firenci u 15. veku. Zapravo, njihova drvena oplata nije baš u celosti iz 15. veka, malo je restaurirana krajem 19. početkom 20. veka. Znamo da su bili deo dvorske kolekcije pre Drugog svetskog rata, ali je tačna godina dolaska na dvor do danas nepoznata“, dodaje Marčićeva.
Paul Šubring, poznati nemački istoričar umetnosti i pionir istraživanja ovih umetničkih predmeta, navodi da su se škrinje, koje danas baštini Kraljevski dvor u Beogradu, nalazile u palati uticajne toskanske bankarsko-trgovačke porodice Freskobaldi u Firenci sve do 1872. godine, kada su bile prodate. Tokom 1893. i 1894. godine bile su izložene na velikoj retrospektivnoj izložbi renesansne umetnosti u Novoj galeriji u Londonu. U katalogu izložbe su opisane i navedene kao pozajmica iz privatnog vlasništva Džejmsa Lindzeja, 24. erla od Kroforda, koji je ujedno bio i član organizacionog odbora ove izložbe i vlasnik jedne od najvećih zbirki italijanskih renesansnih škrinja u Londonu.
Sačuvana su usmena predanja da su ove izuzetno vredne poklone za venčanje kralja Aleksandra I Karađorđevića i kraljice Marije poslali italijanski kralj Vitorio Emanuel III i kraljica Jelena Savojska, rođena Petrović Njegoš, kći kralja Nikole i tetka kralja Aleksandra I. Nažalost, pisani dokument o tome ne postoji.
Kasoni su promovisali vrednosti novoformiranog porodičnog saveza i ugleda u društvu. Darodavac je očigledno bio dobro upoznat sa simbolikom ovih predmeta i mogućnostima njihovog stavljanja u službu reprezentacije dinastije Karađorđević i vladarske promocije kralja Aleksandra I Karađorđevića.
Njihovo istaknuto mesto u prvobitnom uređenju palate Kraljevskog dvora, u salonu koji je bio namenjen privilegovanim krugovima javnosti, uglednim zvaničnicima, državnicima i saradnicima, odražava značaj koji su škrinje imale u kraljevskoj kolekciji.
Budući da su se umetnute slike na drvetu lako mogle odvojiti od svog okvira, mali broj kasona ostao je sačuvan u prvobitnom izgledu. Par svadbenih škrinja iz umetničke kolekcije Kraljevskog dvora na Dedinju očuvan je u prvobitnoj strukturi, što im daje dodatni značaj u širim okvirima evropske reprezentativne umetnosti.
(RTS)