Porcelanski servis sa dvora Obrenovića je poseban, ne samo zbog izuzetne umetničke i kulturne vrednosti, već i sa istorijskog aspekta.
„Servis je nastao u češkoj fabrici ‘Fišer und Mig’, u periodu od 1880. do 1900. godine. Ta fabrika bila je poznata po proizvodnji porcelana i luksuznih gala servisa. U protokolarne svrhe poručio ga je dvor Kraljevine Srbije od uglednog bečkog trgovca Ernesta Valisa. On je bio jedan od najznačajnijih trgovaca luksuznim porcelanom u Evropi i snabdevao je sve evropske dvorove, pa tako i dvor Obrenovića“, navodi Biljana Crvenković, viši kustos Muzeja primenjene umetnosti.
Odlika tih luksuznih servisa koji se koriste u protokolarne namene jeste upotreba zlata, posebno u 19. veku, dodaje kustoskinja. Upotreba dvadesetčetvoro karatnog zlata na kobalt plavoj pozadini se koristi još od šezdesetih godina 19. veka u bečkoj manufakturi porcelana. Takvi servisi su isključivo proizvedeni za aristokratiju i dvorove. Tako je bilo i u slučaju dvora Kraljevine Srbije.
„Dakle, upotreba kobalta, dvadesetčetvoro kratnog zlata, dekoracija koja je u vidu vrežica i prepleta i naravno, u centralnom delu se nalazila kruna sa ispisanom devizom dinastije Obrenović ‘Tempus et (est) meum jus’, odnosno ‘Vreme je moje pravo’“, objašnjava Crvenkovićeva.
Proizvodnja češkog porcelana doživljava vrhunac krajem 19. početkom 20. veka. Češki porcelan tada ulazi u najšire slojeve, ali postoji i dalje linija luksuzne proizvodnje koja nije dostupna svima. Dvor Kraljevine Srbije nije imao luksuzne servise „majsen” ili „sevr” proizvodnje, već je za potrebe naših vladara i reprezentativnih objekata u Beogradu bio poručivan porcelan zastupljen u Srednjoj Evropi, napominje Biljana Crvenković.
Za nadvojvodu Leopolda 1864. godine proizveden je servis sa veoma sličnim modelom dekoracije: upletene floralne zlatne vreže na crvenom grundu sa grbom. Taj model dekoracije kasnije je korišćen za mnoge srednjoevropske vladarske i aristokratske kuće, sa manjim ili većim izmenama.
Fabrika porcelana „Fišer und Mig“
Fabriku porcelana „Fišer ung Mig” u Pirkenhameru, u blizini Karlovih Vari, osnovali su 1803. godine Fridrih Holke i Johan Gotlob List. Do 1811. godine radila je kao manufaktura Fridriha Holkea, a iste godine novi vlasnici Johan Martin Fišer i Kristofer Rejhenbah preimenovali su je u fabriku „Fišer i Rejhenbah”.
Nakon smrti Martina Fišera, 1824. godine, vodila je posao njegova udovica do 1831, kada upravljanje fabrikom preuzima sin Kristijan. U vreme njegovog upravljanja fabrika dobija pohvale i nagrade u Beču. Nakon udaje Kristijanove kćerke Vilhelmine za Ludviga fon Miga, 1852. godine, kompanija dobija naziv „Fišer und Mig”.
Jedan od najvažnijih umetnika u firmi bio je Anri Karije, koji je za fabriku radio do početka 20. veka. Od 1918. fabrika je uključena u „Epig” korporaciju, da bi 1945. godine bila nacionalizovana.
„Pirkenhamer porcelanski servisi bili su zastupljeni uglavnom na dvorovima Srednje Evrope, ne samo vladarskim dvorovima, već i u svim aristokratskim palatama, u Srbiji, Rumuniji, Češkoj, Austriji, čak i u Londonu. O značaju porcelana koji distribuira kuća Ernesta Valisa, govori i činjenica da je Ernest Valis u periodu od 1863. do 1880. godine imao veliki broj ispostava svoje firme širom Evrope, pa tako i u Londonu. Bio je veoma tražen u aristokratskim krugovima i jednostavno bez te vrste porcelana teško da bi se mogla zamisliti jedna večera na dvoru“, ističe Biljana Crvenković, viši kustos Muzeja primenjene umetnosti.
Servis sa dvora Obrenovića bio je u upotrebi do 1903, a kako je posedovanje nečega što se moglo dovesti u vezu sa bivšom dinastijom spadalo u nepoželjni kulturni model, prodat je na aukciji u Doroteumu 1905. godine. Dugo je čuvan u privatnim kolekcijama.
Njegov najveći deo, 14 predmeta, danas se nalazi u Zbirci keramike, stakla i porcelana Muzeja primenjene umetnosti, a stigao je kao poklon privatnog kolekcionara 1990. godine. Manje delove servisa u svojim zbirkama čuvaju i Muzej Srpske pravoslavne crkve, Istorijski muzej Srbije i Muzej grada Beograda.
(RTS)