Delovi bogate pokretne baštine korišćene u protokolarne svrhe, koji su nestajali kao primer politički motivisanog brisanja sećanja, dovodili su do gubitka kulturnog nasleđa, ali i gubitka nacionalnog identiteta.
Kako su gala porcelanski servisi namenjeni za protokolarne svrhe u prošlosti obavezno sadržali simbole dinastija, vladara ili države, nakon svake smene vlasti ili državnih režima postajali su nepoželjni.
„Kada je reč o Kraljevini Jugoslaviji, od 1921. godine, postoje zapisi, da se za dvor Karađorđevića poručuju servisi iz fabrike ‘Rozental’. ‘Rozental’ se nalazi u Bavarskoj, na samoj granici sa Češkom, a zapravo je u to vreme bio simbol modernosti. Ali svakako, svi ti servisi koji su stizali na dvor Kraljevine Jugoslavije imali su tradicionalnu crtu dekoracije – servise sa kobalt-plavim, crvenim ili zelenim grundom sa visoko kvalitetnom pozlatom“, objašnjava Biljana Crvenković, viši kustos Muzeja primenjene umetnosti.
Nešto slično dešava se nakon Drugog svetskog rata, po uspostavi novog režima. Od 1953. godine kada se formira Kabinet predsednika Jugoslavije, ponovo se poručuju servisi iz „Rozentala“, ali ovog puta sa drugačijim amblemima. Od 1953. godine ti servisi su sadržali, pre svega, simbol Federativne Narodne Republike Jugoslavije, a zatim od 1966. godine simbol Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, dodaje kustoskinja.
„Servisi poručeni za reperezentaciju i za reprezentativne objekte SFRJ imali su opet sve iste karakteristike kao i iz prethodnih perioda, osim dekoracije koja polako postaje svedenija, ali uvek sa tom tradicionalnom notom koja je podrazumevala upotrebu zlata”, napominje Crvenkovićeva.
U arhivi fabrike „Rozental” čuvaju se podaci o naručiocima
„Ono što je razlika u porudžbini za protokolarne namene u periodu do pedesetih godina i nakon pedesetih godina, jeste da sada osim trgovaca, posle pedesetih godina, koji su neka vrsta dobavljača reprezentativnih, luksuznih servisa za reprezentativne objekte Jugoslavije, imamo i direktne porudžbine Kabineta predsednika Jugoslavije, koji apsolutno u nacrtima daju kako bi trebalo da izgleda jedan servis za banket Josipa Broza Tita” ističe kustoskinja.
Prema istraživanju u fabričkoj arhivi, koja čuva sve nacrte, luksuzni servisi za reprezentativne svrhe Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije naručuju se iz nemačke fabrike „Rozental” čak do 1991. godine. Nakon raspada države servisi su ostali u sastavu reprezentativnih objekata kojima su pripadali, a deo kolekcije baštine Dvorski kompleks na Dedinju i Muzej Jugoslavije.
„Ono što jeste činjenica, da svaki put kada dolazi do smene vlasti, dinastija, režima, što nije slučaj samo kod nas nego i u svetu, ti servisi nisu potrebni i idu na aukcije. Naravno, kod nas se čuvaju i o tome vodi brigu Uprava za zajedničke poslove republičkih organa, jer se u njihovim fondovima nalaze ti servisi, ali takođe treba napomenuti da su oni deo naše kulturne baštine i našeg nasleđa“, navodi Biljana Crvenković, viši kustos Muzeja primenjene umetnosti.
(RTS)